رحیم میدانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا تصریح کرد: علیرغم اطلاع رسانی های نسبتاً گسترده در خصوص بحران آب حاکم بر کشور، هنوز این مهم به دغدغه اصلی مردم تبدیل نشده است لذا در این خصوص باید کار بیشتری انجام داد.

اغراق نمی‌کنیم؛ وضعیت آب بحرانی است

معاون وزیر نیرو افزود: متاسفانه به دلیل مبالغه گویی های معمول در کشور، چنان استنباط می‌شود که این موضوع صرفاً مبالغه‌ای بیش جهت افزایش بودجه نیست اما حقیقت چنین است که وضعیت آب در کشور بی‌هیچ اغراقی به حالت بحرانی رسیده است.

 وی تصریح کرد: بحران آب همانند دیگر پدیده های کمی، قابل اندازه گیری است ولیکن شاید شهروندان تا زمان قطع کامل آب شرب خانگی به این باور نرسند، در صورتی که عدم وقوع این اتفاق تا کنون، شاخص مناسبی برای نقض وجود بحران آب نیست.

میدانی ادامه داد: وقتی می گوییم وضعیت کشور در منابع آب بحرانی است مفهوم ریاضی آن اینست که بین منابع آب موجود و مصرفی تعادل وجود ندارد.

 وی توضیح داد: در برخی از کشورها سرانه آب تجدیدپذیر کمتر از ایران است، اما مدیریت خوبی برمنابع آب دارند. مثلا سرانه 1530 متر مکعب در سال عدد بدی نیست در حالی که کشورهایی هستند که حتی با سرانه کمتر از 800 متر مکعب در سال، توانسته‌اند کشور را از نظر مدیریت منابع آب اداره نمایند و هیچ مناقشه و درگیری وجود نداشته باشد و زندگی مردم به روال عادی بچرخد.

میدانی با ذکر مثالی از نحوه مدیریت مصرف آب در فلسطین اشغالی گفت:  این کشور علیرغم سرانه آب دردسترس بسیار پایین، ولی بهره وری بالایی داشته و از منابعی که دارد درست استفاده می کند، بنابر این مرتب بحران آب را به مردم گوشزد نمی کنند.

وی  ادامه داد: مشکل کشور ما عدم تعادل است زیرا در مصرف آب، به اصول توسعه پایدار هیچ توجهی نشده است.

معاون وزیر  با اشاره به اینکه یکی از اصول توسعه پایدار توجه به مسائل زیست محیطی است، اظهار داشت: مثلا متاسفانه به گونه ای برنامه ریزی می کنیم که منجر به خشک شدن دریاچه ارومیه می شود واین یک ناهنجاری در مدیریت آب و از مصادیق سوء عملکرد است.

منابع آب زیرزمینی تا 15 سال آینده از دست می‌رود

وی ادامه داد: منابع آب زیرزمینی که از دارایی‌های مهم کشورند با استفاده های بیش از حد و بدون برنامه ریزی رو به اضمحلال خواهند رفت به گونه ای که حتی ممکن است این دارایی مهم تا 15 سال آینده از دست رفته و پیامدهای منفی نظیر نشست زمین و افزایش هزینه های بهره وری از چاه ها را در پی داشته باشد.

میدانی نمونه بازر استفاده بی رویه از آبهای زیرزمینی را در منطقه کرمان، عجب شیر و مراغه ذکر کرد و گفت: مشکل کشور در بخش آب وعلت ایجاد بحران فقط واقع شدن کشور در منطقه خشک و نیمه خشک نیست، بلکه مسئله اصلی ضعف مدیریت منابع، مصارف و استفاده بهینه از منابع آب است. حتی می توان در امر واردات و تامین غذایی مردم با اداره صحیح صنعت و کنترل میزان واردات این امر را نیز به طرز حساب شده ای مدیریت نماییم.

وی تاکید کرد: قطعاً امکان تامین کل منابع غذایی مورد نیاز کشور، با توجه به منابع آب تجدیدپذیر موجود و بهره وری مصرف در حال حاضر وجود ندارد. حتی با ارتقاء بهره وری نیز به دلیل افزایش میزان جمعیت و عدم وجود ظرفیت مناسب کشور همچنان این مهم به طور مطلوب تحقق نخواهد یافت، لذا می توان با مدیریت مناسب میزان واردات محصولات غذایی را به گونه ای تنظیم کرد که از لحاظ اقتصادی نیز به نفع کشور گردد.

معاون وزیر نیرو خاطرنشان کرد: در حال حاضر محصولات استراتژیک در هر کشوری بستگی به شرایط اقلیمی و اقتصادی متفاوت است. یعنی برای شرایط عادی یک الگو و برای شرایط اضطراری الگویی دیگر طراحی می شود برای مثال در شرایط عادی به نفع کشور نیست که خودمان گندم بکاریم بلکه باید محصولات با ارزش تری که نیاز آبی کمتری دارند، کاشته و صادر کرده و گندم را وارد کنیم.

وی ادامه داد: درهر حال فارغ از اینکه چه محصولی می کاریم توجه به این نکته مهم است که محصول با کمترین میزان آب تولید شود، یعنی به ازای هر کیلو محصول کمترین آب را مصرف کنیم بدین معنا که کاشت محصول را به فضای گلخانه ای ببریم چرا که تفاوت مصرف آبشان یک به 10 خواهد بود. غیر از این مسئله کاشت محصولی که ارزش افزوده بالایی ایجاد کند حایز اهمیت است،بطوری که ارزش افزوده پسته و زغفران با گندم قابل مقایسه نیست.

میدانی به تجارت آب مجازی نیز اشاره و تصریح کرد: با صادرات یا واردات یک محصول در حقیقت حجم آبی را که برای تولید آن محصول استفاده می شود صادر یا وارد کرده ایم لذا باید الگوی کشت طوری طراحی  شود که وقتی صادرات داریم آب کمتری صادر شود و درآمد بیشتری عاید کشور گردد همچنین وقتی واردات داریم آب بیشتری با هزینه کمتر وارد شود. مثلا وقتی پسته صادر می کنیم آب کمتر صادر و به ازای هر متر مکعب آب یک دلار درآمد داریم ولی درمورد گندم اینگونه نیست.

وی با اشاره به اینکه الگوی کشت در کشور بهینه نیست، افزود: واقع شدن کشور در اقلیم خشک و نیمه خشک، دلیل اصلی بحران آب در ایران نیست بلکه همه چیز به روش های مدیریت برگشته و چنانچه اصلاح شود و راه را درست انتخاب کنیم در یک دوره 20 ساله منابع آب کشور به تعادل خواهد رسید.

وی  در ادامه به مباحثی همچون خطر مواجهه ایران با جنگ برای آب، پرداخته و اظهار داشت: اگر سرانه آب از مقداری کمتر ‌شود می‌گوییم آن منطقه وارد تنش آبی شده و  یکی از مفاهیم تنش آبی تعارضات اجتماعی است که این تعارضات می‌تواند بین 2 استان و یا داخل یک استان بین شهرستان ها و روستاها اتفاق بیفتد.

خطر جنگ به خاطر بحران آب

 میدانی افزود: آب در ایجاد اشتغال و تولید صنعت نقش بی‌بدیلی داشته و قابل جایگزینی نیست بنابراین وقتی شخص حقیقی و حقوقی احساس می‌کند به خاطر کمبود و محدودیت آب منافعش به خطر افتاده طبیعی است که عکس العمل نشان ‌دهد.

وی اظهار داشت: بحران و کمبود آب ممکن است به مناقشه و منازعات و حتی جنگ منجر گردد که امیدواریم هرگز چنین اتفاقی رخ ندهد.

معاون وزیر نیرو در ادامه گفت: بیش از 50 درصد کشورهای دنیا در حوزه‌های مشترک قرار دارند برای مثال روخانه دجله و فرات که از ترکیه به سمت سوریه و عراق جریان دارد.

وی ادامه داد: دنیا با تصویب کنوانسیون آبهای مشترک غیرقابل کشتیرانی به سمتی می‌رود که آب محور صلح و تفاهم شود یعنی با تبدیل به منافع مشترک و ایجاد تعامل بین کشورها، معامله برد – برد شود چون طبعاً اگر بخواهیم کسی را از این نعمت محروم کنیم این کنوانسیون استمرار نمی یابد.

میدانی تاکید کرد: باید روی منافع مشترک در رابطه با کشورهای همسایه و همچنین در آب‌های درون مرزی تمرکز کنیم البته در دولت یازدهم به دیدگاه مدیریت حوضه های آبریز رسیده ایم چرا که در برخی حوضه ها گاهی 8 استان ذینفع هستند لذا چنانچه مدیریت بهم پیوسته حوضه آبریز وجود نداشته باشد دچار آسیب خواهیم شد.

وی گفت: شورای هماهنگی نقش جمع کردن همه ذینفعان حوضه آبریز دور یک میز را دارد و تلاش ما نیز این است که همه استانها از منابع آبی حوضه ها به طور عادلانه و بر اساس پتانسیل های استان، بهره مند شوند، به این منظور مدل چند معیاری تعریف کرده که براساس آن آب را تخصیص می دهیم مثلا اعلام می کنیم اگر در یک حوضه آبریز 5 میلیارد متر مکعب آب داریم این میزان آب چگونه بین استانهای مختلف توزیع و با چه کاربری مصرف شود.

این مقام مسئول در وزارت نیرو گفت: اولین تجربه ما در شورای هماهنگی حوضه های آبریز در حوضه زاینده رود بود که  اطمینان حاصل کردیم  تشکیل این شورا به کاهش تعارضات و اختلافات منجر شده و باعث می‌شود که همه از منابع حوضه آبریز بهره‌مند شوند.

میدانی با بیان اینکه در حال حاضر در چارچوب پروتکل های تعیین شده ارتباط خوبی با کشورهای همسایه داریم، افزود: مثلاً پروتکلی که با شوروی سابق برای رود ارس داشتیم بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی همچنان پابرجاست و ما به همراه جمهوری های استقلال یافته مشترکا از آب این رود بهره برداری می کنیم و نه تنها مشکلی نداریم بلکه عاملی برای پیوند و دوستی شده است.

وی خاطرنشان کرد: اگر یک کشور بالادستی تمامیت خواهی و یا زیاده‌خواهی داشته باشد، ایجاد تنش می کند مثلاً هامون از هیرمند مشروب می‌شود لذا چنانچه افغانستان بخواهد نسبت به حقوق ما بی تفاوت باشد منجر به تنش و درگیری خواهد شد.

معاون وزیر نیرو با ابراز امیدواری از اینکه همه کشورها به سمتی بروند که حقوق همدیگر را به رسمیت بشناسند، خاطرنشان کرد: همه کشورهای بالادستی، میان حوضه‌ای و پایین دستی باید به این مسئله پایبند باشند که به طور عادلانه از منابع آب حوزه‌های مشترک  استفاده کنند.

وی در ادامه به احداث صنایع آب بر در مناطق کم آب کشور اشاره و اظهار داشت: در حالت کلی اصولاً توسعه صنایع باید از منابع آب تبعیت کند مثلا مسئولین پتروشیمی به این جمع‌بندی رسیده‌اند که احداث پتروشیمی‌های بالای 100 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در سواحل جنوب کشور احداث شوند ولی استنثناهایی نیز وجود دارد که به معادن برمی‌گردد.