چند روایت هولناک
درباره آب روزنامه ابتکار در سرمقاله امروز خود با تیتر «چند روایت هولناک درباره آب» به
قلم جواد حیدریان نوشته است: «تا آبان ماه تنها دو نوبت باران می‌بارد»،
«سد لار و لتیان خشک شدند»، «روحانی: به طور جدی در مصرف آب صرفه جویی
کنید»؛ این‌ها چند گزاره خبری هستند. نه! این جملات چند گزاره خبری هولناک
هستند!
بحران آب در ایران به وضعیتی غیر‌متعارف دچار شده است.
منابع آبی به پایین‌ترین سطح خود رسیده و دشت‌ها برای خشک شدن از همدیگر
سبقت می‌گیرند. برداشت آب از سفره‌های زیر زمینی به بالای ۸۰ درصد رسیده و
حالا تبخیر زیاد، بارش کم و برداشت بی‌رویه، سفره‌های زیر زمینی را هم خالی
کرده و کاسه چشم سد‌ها را خشکانده است. نیمی از حدود ۶۰۰ دشت ایران دیگر
غیر قابل بازگشت هستند.
این‌ها و نمونه‌های بیشری از بی‌ملاحظگی
سرزمینی به روشنی مشخص کرده است که دور جدید کم آبی و خشکسالی در ایران
آغاز شده و از همه سو سایه مرگ را می‌توان بر سر طبیعت و تنوع زیستی کشور
دید. خشک شدن جنگلهای زاگرسی، مرگ گونه‌های جانوری بر اثر بی‌آبی و حالا هم
خشک شدن سد‌ها در شهرهای مختلف کشور نشان می‌دهد بی‌تفاوتی نسبت به توسعه
پایدار چطور می‌تواند بیش از همه حیات انسانی را تهدید کند.
گستردگی
و فراگیر بودن بحران آب نشان می‌دهد؛ تغییر اقلیم نقش به مراتب کمتری به
نسبت سوء‌مدیریت در کاهش و نابودی منابع آبی در ایران داشته است. اگرچه
دوران کم بارشی در ایران آغاز شده و مدیریت بحران در ایران باید خود را
برای شرایط ویژه‌ای در آینده آماده کند.
تا همین یک سال پیش شاید
کمتر مقام دولتی حاضر بود بپذیرد کشور با بحران آبی و اثرات محیط زیستی
ناشی از کمبود آن مواجه است. تذکرهای مدام رسانه‌ها و کار‌شناسان راه به
جایی نبرد اما در همین چند ماه اخیر وزیر نیرو، مقامات وزارت کشاورزی و
کار‌شناسان و مدیران سازمان محیط زیست نسبت به بحران آب بیمناک شده و قرمزی
وضعیت را درک کرده‌اند. حالا همه یکصدا نسبت به کاهش منابع آبی، افت
سفره‌های زیر زمینی، خشکی تالاب‌ها و دشت‌ها و دریاچه‌ها هشدار می‌دهند اما
آنچه سبب شد رئیس جمهوری از مردم بخواهد در مصرف آب به شکلی جدی صرفه جویی
شود، عمق فاجعه و بحران زیستی در ایران را نمایان می‌سازد.
کشاورزی
ناپایدار متهم ردیف اول است. مصرف بی‌اندازه آب در کشاورزی سنتی، سبب شده
منابع آبی کشور، ظرف سه تا حداکثر چهار دهه به پائین‌ترین سطح خود نزدیک
شوند. اگر برای نمونه سری به اطراف دریاچه‌های [سابق] کشور بزنید متوجه
می‌شوید باغات سیب در اطراف دریاچه ارومیه، جالیزهای خیار و کاهو و گوجه در
اطراف دریاچه پریشان و سبزی محصولات در کرانه خشکیده تالاب‌های کشور چگونه
شاهد مرگبار مهم‌ترین اکوسیستم‌های کشور هستند و کشاورزان تربیت نشده و
بدون ناظر چگونه آب را از عمق زمین با هزارن تلمبه غیر مجاز، بیرون کشیده و
شیره زمین را مکیده‌اند!
باغ‌ها پر بار و جالیز‌ها پر محصولند؛
اما از دریاچه‌ها چه چیزی باقی مانده جز توده‌ای خاک خورد شده که خود کانون
جوشش گرد و غبار و زمینه آلایندگی وسیعی برای کل کشور فراهم آورده است.
تنش‌های اکولوژیک در دشت‌های استان فارس، تهران، خراسان، یزد و سمنان و...
خود را به وضوح نشان داده است.
ایران نه تنها در مدیریت
اکوسیستم‌های آبی از میان ۱۳۲ کشور جهان رتبه ۱۳۰ را دارد بلکه در مصرف
حفره‌های درونی زمین مخرب‌ترین کشور دنیا لقب گرفته است. خالی شدن سفره‌های
زیر زمینی از آب به دلیل برداشت بی‌رویه برای کشت محصولات کشاورزی کار را
به جایی رسانده که بی‌شک امنیت ملی در ایران به وضعیت نامطلوبی مبتلا خواهد
شد.
با این حال اگر شیوه‌های آبیاری و کشت محصولات کم مصرف و
سازگار با اقلیم‌های متفاوت در کشور اصلاح نشود و مشارکت عمومی در این میان
بوجود نیاید، به زودی شاهد نزاع‌های محلی و برخوردهای قبایل و گروهای
مردمی بر سر توزیع منابع آب خواهیم بود.
شرق نیز در بخش‌هایی از مطلبی با تیتر «پاییز سخت در انتظار شهروندان شرق تهران»
نوشته: مشکل آب، حالا در صحبت‌های مسئولان هم حتی به واژه «بحران» تبدیل
شده است، بحرانی که تهران را در آستانه وضعیت قرمز قرار داده، کشاورزی را
در استان کرمان ممنوع کرده و ۱۲ یا ۱۳ استان دیگر را هم در صف ممنوع‌کردن
فعالیت‌های کشاورزی به دلیل بحران آب قرار داده است.
سدهای لار و
لتیان که تأمین‌کننده آب شرق تهران هستند، تنها ۱۸میلیون متر مکعب آب
دارند و برای تأمین آب، دولت آخرین راهکار را در دستور کار قرار داده؛
اعتبار فوری ۱۰۰میلیاردتومانی برای استفاده از آب سد ماملو. راهکارهای
دیگری هم عنوان شده است؛ مانند قطع آب مشترکان پرمصرف، نصب کنتور هوشمند و
افزایش قیمت شدید پلکانی آب. این‌همه اما برای این است که هر مشترک مصرف
آب خود را تنها ۱۵ تا ۲۰درصد کاهش دهد تا از بحران عبور کنیم. با وجود
این‌همه خبر و هشدار مسئولان مشخص نیست که چرا شهروندان تهرانی، حاضر
نیستند مصرف خود را تنها ۲۰درصد کاهش دهند تا از پاییز نگران‌کننده‌ای که
در پیش‌رو داریم عبور کنیم. فقط ۲۰درصد مصرف کمتر! نباید کار سختی باشد.
موضوع
کم‌آبی در ۱۲ کلانشهر مدت‌هاست که عنوان می‌شود. از میان آن‌ها اصفهان و
کرمان همچنان در وضعیت قرمز قرار دارند اما در برخی کلانشهرهای دیگر با
خاموش‌شدن کولر‌ها و کاهش دما شرایط بهتر است. اما گویا مشکل اصلی آب، مشکل
پایتخت است. جایی که نه هوا روی خوش نشان می‌دهد و کمی خنک‌تر می‌شود و نه
شهروندان مراعات سدهای خالی را می‌کنند و کمی مصرف را کاهش می‌دهند. به
گفته وزیر نیرو، تهرانی‌ها دوبرابر متوسط کل کشور آب مصرف می‌کنند و در
حالی‌که ۱۲درصد جمعیت ایران در تهران قرار دارد، ۲۵درصد یعنی یک‌چهارم آب
شرب تولیدی در تهران استفاده می‌شود. این حجم از مصرف آب سبب شد تا مسئولان
شرکت آب و فاضلاب هشدار بدهند اگر شهروندان تهرانی مصرف آب را کاهش ندهند،
نیمه مهر، آب تهران به‌ویژه سامانه شرق، در وضعیت قرمز قرار می‌گیرد.
منبع : خبرگزاری تابناک
تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۳۹۳ |
